Küreselleşme Teorisi Kime Aittir?

Küreselleşme, dünyayı birbirine bağlayan bir süreç olarak, tarih boyunca birçok teorisyen ve akademisyen tarafından tartışılmış bir olgudur. Ancak bu teorinin bir sahibi var mı? Küreselleşme teorisini kimin ortaya koyduğunu sorgulamak, aslında küreselleşmenin ne olduğu, kimlere hizmet ettiği ve hangi ideolojik çıkarlarla şekillendiği sorularını da gündeme getiriyor. Bu yazıda, küreselleşme teorisinin tartışmalı yönlerini ele alarak, bu alandaki en bilinen teorilerin ardındaki ideolojik temelleri sorgulayan cesur bir bakış açısı sunacağım.

Küreselleşme Teorisi: Bir İdeolojik Yapı mı?

Birçok kişi küreselleşmeyi bir “doğa olayı” gibi görür—sanki bu, önlenemez bir gelişme. Ama bu bakış açısının ardında büyük bir ideolojik yapının olduğunu gözden kaçırıyoruz. Küreselleşme teorisinin, esasen ekonomik ve kültürel anlamda “serbest piyasa” ideolojisinin yansıması olduğunu söylemek, hata sayılmayacaktır. Küreselleşmeyi savunanlar, genellikle bu sürecin tüm dünyada refahı artıracağına, ticaretin serbestleşmesinin tüm insanları daha iyi bir yaşama kavuşturacağına inanıyorlar. Fakat, bu argümanların altındaki zayıf noktalar ve büyük ideolojik çıkarlar, çoğu zaman göz ardı ediliyor.

Küreselleşme Teorisinin Temel Yalnızlığı: Kim Sahip Çıkıyor?

Kimler küreselleşme teorisinin “gerçek” sahipleridir? Eğer küreselleşme, serbest piyasa ekonomisini, uluslararası ticaretin genişlemesini ve ulus-devletlerin sınırlarının giderek daha az anlam taşımasını savunuyorsa, bu teorinin ideolojik arka planı netleşiyor: Küreselleşme, neoliberalizmin savunucularına aittir. Bu teorinin öncülleri, özellikle Milton Friedman ve Friedrich Hayek gibi ekonomi teorisyenlerine dayanır. Ancak bunlar sadece neoliberalizmin temsilcileridir. Küreselleşme teorisini, bir halk hareketi ya da sosyal bir dönüşüm olarak değil, daha ziyade büyük sermaye güçlerinin ve çok uluslu şirketlerin çıkarlarını savunan bir araç olarak görmek gerekiyor.

Küreselleşmenin Teorik Kökleri: Neoliberal Ekonomi mi?

Küreselleşme teorisinin en büyük savunucusu neoliberalizm, serbest piyasa ekonomisi ve devlet müdahalesinin minimuma indirilmesi gerektiğini savunur. Bu teori, ekonominin küresel çapta serbestleşmesinin, tüm dünyada daha fazla zenginlik yaratacağı iddiasını taşır. Ancak bu iddia, bir ölçüde sınırlıdır. Neoliberal yaklaşımla küreselleşme, zengin ülkeler için büyük bir kazanç sağlasa da, gelişmekte olan ülkeler için bu kazançlar genellikle daha azdır. Küreselleşmenin yarattığı eşitsizlik, bu teorinin en büyük zayıflığıdır. Dünya Bankası ve IMF gibi kuruluşlar, genellikle küreselleşmeyi destekleseler de, bu kuruluşların en büyük finansman kaynakları, gelişmiş ülkelerin çok uluslu şirketleridir. Dolayısıyla, küreselleşmenin kime hizmet ettiği sorusu oldukça önemli bir noktaya işaret eder.

Küreselleşme Teorisinin Eksiklikleri ve Sorgulanabilirliği

Küreselleşme teorisinin en büyük eleştirisi, bu sürecin küresel eşitsizlikleri daha da derinleştirmesidir. Küreselleşme savunucuları, ekonominin serbestleşmesinin her alanda fayda sağlayacağına inanırken, bu savunmanın gerçekte yalnızca birkaç güçlü aktörün çıkarlarını koruduğu çok açık. Gelişmiş ülkeler, ucuz iş gücünden yararlanarak üretimi başka ülkelere kaydırırken, gelişmekte olan ülkelerdeki iş gücü genellikle daha kötü çalışma koşullarına mahkum edilmektedir. Peki, küreselleşme, gerçekten herkesin yararına mıdır, yoksa sadece bazı elit grupların mı işine yaramaktadır?

Bir diğer zayıf nokta ise, kültürel ve toplumsal etkileridir. Küreselleşme, çoğu zaman yerel kültürlerin ve kimliklerin silinmesine yol açtığı gibi, aynı zamanda yerel ekonomilerin de büyük uluslararası sermaye ile rekabet etmekte zorlanmasına sebep olmuştur. Küreselleşmenin “dünya çapında eşitlik ve fırsat yaratma” amacı güttüğü söylenebilir mi, yoksa bunun yerine sadece daha büyük bir ekonomik ve kültürel homojenleşme yaratılmıştır? Küreselleşme teorisi bu sorulara yeterince tatmin edici cevaplar sunamıyor.

Küreselleşme: Daha mı İyi, Daha mı Kötü?

Küreselleşmenin gerçek sahibi, yalnızca bu sürecin ekonomik ve kültürel faydalarına inanan neoliberalizmin savunucuları mıdır? Küreselleşme, gerçekten insanların daha iyi bir yaşam standardına ulaşmalarını sağlıyor mu, yoksa sadece zenginleri daha da zenginleştirip, yoksulları daha da yoksullaştıran bir süreç mi? Bu soruları sormadan küreselleşme teorisini anlamak mümkün mü?

Küreselleşme teorisini savunanların genellikle ekonomiyi bir oyun gibi gördüklerini kabul edebiliriz. Ancak bu “oyun”un kuralarını kim koyuyor? Ve kuraları değiştirebilmek için kimlerin sesini duymalıyız? Küreselleşme, ekonomi teorisi olarak sadece birkaç güçlü ülkenin ve şirketin çıkarına mı hizmet ediyor?

Provokatif Sorular: Tartışmaya Davet

Küreselleşmenin gerçekten herkes için faydalı olduğuna inanıyor musunuz, yoksa bu sadece büyük sermaye sahiplerinin çıkarlarını savunan bir süreç mi?

Küreselleşme teorisini savunan neoliberal ekonomistler, dünya çapında daha fazla eşitlik yaratmak adına neden uluslararası eşitsizlikleri göz ardı ediyorlar?

Küreselleşme, ulusal kültürleri ve kimlikleri tehdit ederken, sadece ekonomik büyüme mi önemlidir, yoksa insanların yaşam kaliteleri ve kültürel zenginlikleri daha önemli midir?

Küreselleşmenin ekonomik kazançları, yalnızca gelişmiş ülkeler için mi geçerli, yoksa bu kazançların eşit şekilde dağılması mümkün mü?

Bu sorular, küreselleşme hakkında daha derinlemesine düşünmeyi sağlayacak ve bu sürecin gerçekten kime hizmet ettiğini sorgulamamız gerektiğini gösteriyor. Küreselleşme teorisi, temelde kimin çıkarına olduğu tartışılan bir teori olmaktan öteye gidemiyor.